Wim van der Hoek Boek (in Dutch)
Bestel hier het boek “Wim van der Hoek (1924-2019) – Een constructief leven” Kaleidoscopisch boek over grondlegger Nederlandse mechatronica-industrie Wim van der Hoek legde als werktuigbouwkundig ingenieur bij Philips en...
Bestel hier het boek
“Wim van der Hoek (1924-2019) – Een constructief leven”
Kaleidoscopisch boek over grondlegger Nederlandse mechatronica-industrie
Wim van der Hoek legde als werktuigbouwkundig ingenieur bij Philips en buitengewoon hoogleraar aan de TH Eindhoven de basis voor de Nederlandse school van construeren. Die is gericht op positioneringsnauwkeurigheid en beheersing van dynamisch gedrag en is terug te vinden in de high-tech mechatronica waarmee ons land wereldleider is geworden. Denk aan bedrijven als Philips, ASML en tal van kleinere high-tech machinebouwers en systeemleveranciers. Begin vorig jaar overleed Van der Hoek op 94-jarige leeftijd. Deze maand verschijnt op initiatief van DSPE over zijn leven en werk een kaleidoscopisch boek dat zijn impact op de Nederlandse mechatronica-industrie illustreert en zijn dynamische en warme persoonlijkheid weerspiegelt. De presentatie is op 18 november tijdens het online programma van de Precisiebeurs.
Van der Hoek studeerde werktuigbouwkunde in Delft en werkte van 1949 tot 1984 bij Philips in Eindhoven. Hij begon bij de Apparatenfabriek, die al snel overging in de hoofdindustriegroep RGT (Radio, Grammofoon en Televisie), later opgesplitst in Audio en Video. Hij werd er leider van de voorontwikkelgroep bij de bedrijfsmechanisatie. Vanaf ’68 was hij gedetacheerd bij Philips CFT (Centrum voor Fabricage Technieken), dat mede op zijn initiatief in datzelfde jaar was opgericht – Philips Innovation Services is de huidige nakomeling van CFT. Bij CFT leidde Van der Hoek vakgebied 5, Mechanica en Mechanismen, ontpopte hij zich in de loop der jaren tot enthousiast netwerker en fungeerde hij tevens als wetenschappelijk adviseur binnen Philips, tot aan de raad van bestuur. Van cruciaal belang was verder dat hij in 1961 werd benoemd tot buitengewoon hoogleraar in de afdeling Werktuigbouwkunde van de TH Eindhoven (THE).
Des Duivels Prentenboek
Bij Philips stond de bedrijfsmechanisatie, als interne machinebouwer, in de jaren vijftig al voor de opgave om de reproduceerbaarheid en snelheid van productie omhoog te schroeven, met het oog op kostprijs en kwaliteit. Omdat de miniaturisatie voortschreed, luisterde het allemaal steeds nauwer. Van der Hoek ging zich daarom bij Philips, en later ook aan de THE, verdiepen in de nauwkeurigheid van bewegen en positioneren in machines. Hij kwam als eerste – “met vallen en opstaan” en niet meteen geaccepteerd door de constructeursgemeenschap binnen Philips – tot het inzicht dat nauwkeurigheid niet alleen statisch van aard is, maar dat het dynamisch gedrag ook een belangrijke rol speelt. Het probleem zit ‘m in de zogeheten eigentrillingen die elke constructie van nature kent. Om daar uit de buurt te blijven, analyseerde Van der Hoek, moet de constructie een lage massa en een hoge stijfheid krijgen. Licht en stijf – en ook spelingsvrij – construeren werd daarom zijn mantra. Zo formuleerde hij tal van constructieprincipes en illustreerde die in zijn roemruchte Des Duivels Prentenboek (DDP). Generaties werktuigbouwkunde-studenten leerden construeren aan de hand van DDP en later van DDP-navolgers als Constructieprincipes van Rien Koster en “Design Principles for precision mechanisms” van Hermans Soemers.
Beste ter wereld in mechatronica
Van der Hoek was een mechanisch ontwerper pur sang. Mechatronica – de samenwerking tussen disciplines als mechanica, elektronica, regeltechniek en software om high-tech systemen nog beter te laten presteren – deed pas na zijn pensionering in ’84 haar intrede. Zijn ideeën over positioneringsnauwkeurigheid en dynamisch gedrag hebben echter mede de basis gelegd voor de unieke Nederlandse invulling van die mechatronica, zoals terug te vinden in lithografiemachines, medische scanners, elektronenmicroscopen en vele andere precisieapparaten. “Mede dankzij Wim van der Hoek zijn wij de beste ter wereld in mechatronica”, aldus Martin van den Brink, cto en president van ASML.
Dynamisch en productief leven
Alle reden dus voor een boek over leven en werk van Van der Hoek en dat is er nu op initiatief van DSPE (Dutch Society for Precision Engineering) gekomen: “Wim van der Hoek (1924-2019) – Een constructief leven”. Auteurs Lambert van Beukering en Hans van Eerden beschrijven uiteraard zijn loopbaan bij Philips en TH Eindhoven, maar ook zijn jeugdjaren. Daarin maakte de Tweede Wereldoorlog veel indruk op de jonge Van der Hoek, die betrokken raakte bij de ondergrondse en verkenningen uitvoerde naar het Duite V2 vergeldingswapen. Na zijn pensionering op zestigjarige leeftijd bleef zijn leven dynamisch en productief. Zo was hij zijdelings nog even betrokken bij het net opgerichte ASML en besteedde hij veel tijd aan Van Doorne’s Transmissie (VDT) te Tilburg, bekend van de continu variabele transmissie (cvt). Hij hielp VDT de werking van de schakelband voor de cvt te doorgronden, zodat VDT deze betrouwbaar kon gaan produceren en dat nog altijd met veel succes doet. Nog veel meer bedrijven die schatplichtig zijn aan Van der Hoek komen in het boek aan het woord onder de noemer “Constructieprincipes in bedrijf”. Als pensionado wierp Van der Hoek zich ook op andere – technische en maatschappelijke – ontwerpuitdagingen, zoals een slimme techniek voor het makkelijk aantrekken van steunkousen, of ideeën ter verbetering van het ontwerp voor een stormvloedkering.
Zo werkte Wim van der Hoek tot op hoge leeftijd aan techniek die de mens tot steun diende te zijn. Het is allemaal na te lezen in het boek dat dit jaar in november gepresenteerd zou worden op de Precisiebeurs, waar de mede door hem tot bloei gekomen constructeursgemeenschap jaarlijks bijeenkomt. Tot voor enkele jaren gaf hij daar telkens acte de présence bij de uitreiking van de naar hem vernoemde Wim van der Hoek Award voor jong constructief talent. Dit jaar vinden de uitreiking van deze prijs en de presentatie van het boek online plaats, op 18 november tijdens het speciale programma van de Precisiebeurs.
